เข้าใจ… โรคซึมเศร้า

อ.นพ.ณชารินทร์ พิภพทรรศนีย์

โรคซึมเศร้า คืออะไร

โรคซึมเศร้า เป็นโรคทางจิตเวชชนิดหนึ่ง ซึ่งพบได้บ่อยมาก มีการประมาณการณ์ว่า ในประชากรทุกๆ 10 คน จะมี 1 คนเป็นโรคซึมเศร้า ซึ่งโรคซึมเศร้า ส่งผลกระทบต่อชีวิตประจำวันของผู้ป่วยเป็นอย่างมาก ทั้งในเรื่องของการทำงาน การเรียน ความสัมพันธ์กับคนรอบข้าง รวมไปถึงการดูแลตนเอง

          อาการของโรคซึมเศร้า สามารถแบ่งได้เป็น 4 กลุ่มหลักๆ ดังนี้

การป่วยเป็นโรคซึมเศร้านั้น ไม่เหมือนกับ ความเศร้าปกติ แน่นอนว่าทุกคนเคยผ่านเหตุการณ์ที่ทำให้เกิดความเศร้ามาทั้งนั้น แต่การป่วยเป็นโรคซึมเศร้านั้น อารมณ์เศร้าอาจจะไม่สัมพันธ์กับเหตุการณ์ที่เกิดขึ้น เช่น (ทำดินสอหาย 1 แท่ง แต่รู้สึกเศร้า คิดโทษตัวเองไปอีก 3 เดือน เป็นต้น) หรือ อาจจะเกิดขึ้นโดยไม่มีเหตุการณ์ใดๆ มากระตุ้นเลยก็ได้

โรคซึมเศร้า เกิดจากอะไร

ความเข้าใจผิดหนึ่งเกี่ยวกับโรคซึมเศร้า คือ การที่คิดว่า โรคซึมเศร้าจะเกิดขึ้นกับคนที่เจอเหตุการณ์ร้ายๆ ในชีวิตเท่านั้น แท้จริงแล้ว โรคซึมเศร้าสามารถเกิดขึ้นโดยไม่มีเหตุการณ์ใดๆ มากระตุ้นเลยก็ได้ และคนที่เจอเหตุการณ์ร้ายๆ ก็ไม่จำเป็นว่าต้องเป็นซึมเศร้าเสมอไป

แท้จริงแล้ว โรคซึมเศร้า ไม่ได้เกิดจากสาเหตุใดสาเหตุหนึ่ง หรือ เหตุการณ์ใดเหตุการณ์หนึ่ง แต่เกิดจากหลายปัจจัยร่วมกัน (Multifactorial causation) โดยปัจจัยหลักๆ ได้แก่

1. 1. พันธุกรรม
   2. การทำงานของสมอง เช่น สารสื่อประสาทในสมอง ที่ผิดปกติไป
   3. ระบบฮอร์โมนในร่างกายผิดปกติ เช่น ภาวะต่อมไทรอยด์ทำงานผิดปกติ
   4. ผลข้างเคียงจากยาบางประเภท
   5. เหตุการณ์ต่างๆ ในชีวิต ทั้งในอดีต และปัจจุบัน
   6. ปัจจัยทางเศรษฐกิจ และสังคม

จากการศึกษาพบว่าระดับสารสื่อประสาทในสมองของผู้ป่วยซึมเศร้า มีความแตกต่างจากผู้ที่ไม่ป่วย อย่างมีนัยสำคัญ

วิธีการรักษาโรคซึมเศร้า

การรักษาโรคซึมเศร้าที่มีประสิทธิภาพนั้น จำเป็นต้องอาศัยความร่วมมือกันระหว่างแพทย์ และผู้ป่วย โดยจะต้องมีการกำหนดเป้าหมายร่วมกัน และพยายามช่วยกันเพื่อให้บรรลุเป้าหมายนั้นให้ได้ โดยวิธีต่างๆ ซึ่งวิธีการรักษาหลักๆ จะแบ่งออกเป็น

1. 1. การทำจิตบำบัด โดยการพูดคุย เช่น การปรับพฤติกรรม การปรับความคิด เป็นต้น ซึ่งมีงานวิจัยหลายชิ้น แสดงให้เห็นว่า การทำจิตบำบัด ส่งผลให้เกิดการเปลี่ยนแปลงของการทำงานของสมองส่วนต่างๆ
   2. การรับประทานยา ซึ่งจะไปช่วยปรับสารสื่อประสาทในสมอง ผู้ป่วยต้องรับประทานยาอย่างต่อเนื่อง โดยแพทย์จะนัดมาประเมินอาการเป็นระยะๆ เพื่อพิจารณาปรับยา หรือ หากผู้ป่วยมีอาการดีขึ้น แพทย์ก็สามารถพิจารณาหยุดยาได้ ผู้ป่วยไม่ควรหยุดยาเอง
   3. การรักษาด้วยไฟฟ้า จะทำในผู้ป่วยซึ่งมีอาการรุนแรง หรือ รักษาด้วยการทำจิตบำบัด ร่วมกับยา แล้วไม่ดีขึ้น

ความเข้าใจผิดๆ เกี่ยวกับโรคซึมเศร้า

สรุป

1.  โรคซึมเศร้าเป็นโรคที่พบได้บ่อย พบได้ทั่วไป
2. โรคซึมเศร้าไม่ได้เกิดจากการคิดไปเอง แต่เป็นโรคทางกายชนิดหนึ่ง ซึ่งส่งผลให้เกิดการเปลี่ยนแปลงทางอารมณ์ ความคิด พฤติกรรม
3. โรคซึมเศร้าสามารถทำให้ดีขึ้นได้ โดยการร่วมมือกัน ระหว่างแพทย์ กับ ผู้ป่วย
4. บางครั้ง การถูกตีตรา ถูกเลือกปฏิบัติจากสังคมนั้นมันแย่ยิ่งกว่าอาการของโรคเสียอีก ดังนั้นแค่เราพยายามทำความเข้าใจเกี่ยวกับการป่วย ก็สามารถทำให้ชีวิตของผู้ป่วยดีขึ้นได้

อ้างอิง

1. Oxford Handbook of Psychiatry, 3rd Edition
2. Coping with Depression Leaflet by Cambridge and Peterborough NHS Foundation Trust